NIEZBÊDNIK
Akapit
Jest to ustêp, czê¶æ tekstu ró¿nej d³ugo¶ci stanowi±ca ca³o¶æ my¶low±. W druku akapit zaczyna siê od nowej linijki, czêsto z wciêciem. S³owo akapit pochodzi od ³aciñskiego zwrotu „a capite”, co znaczy „od g³owy” , czyli „od pocz±tku”.
Alfabet
Zbiór liter wyra¿aj±cych g³oski danego jêzyka. Litery s± u³o¿one
w ustalonym porz±dku. Termin pochodzi od dwu pierwszych liter alfabetu greckiego: alfa, beta. Alfabet polski powsta³ na podstawie alfabetu ³aciñskiego na prze³omie XIII i XIV w. Od pierwowzoru ró¿ni siê m.in. dodaniem znaku „£”, znaków diakrytycznych nad literami „¯”, „Æ” itd. oraz wê¿yków pod literami: „¡”, „Ê”.
Antologia
Nie jest to bynajmniej „zbiór kwiatów”, chocia¿ w jêzyku greckim w³a¶nie to oznacza s³owo „almanach”. Jest to bowiem wybór utworów literackich ró¿nych autorów, dokonany wed³ug ustalonej my¶li przewodniej.
Antykwariat
Nazwa pochodzi od ³aciñskiego s³owa „antiquarius”, które oznacza cz³owieka zajmuj±cego siê rzeczami staro¿ytnymi. Dlatego te¿ ksiêgarniê ksi±¿ek dawnych, wyczerpanych i u¿ywanych, starych nut, czasopism oraz ilustracji nazwano w³a¶nie antykwariatem.
Atlas
Jest to zbiór map, planów, tabel, tablic dobranych tematycznie
i opracowanych w postaci ksi±¿ki lub lu¼nego zestawu. Tekst s³owny nie ma tutaj pierwszorzêdnego znaczenia, ale ograniczony jest do niezbêdnego minimum. Nazwê „atlas” wprowadzi³ w XVI w. kartograf Merkator.
Autograf
Jest to w³asnorêczny podpis danej osoby.
Bestseller
S³owo to pochodzi od angielskiego „best” – najlepszy i „sell” – sprzedawaæ. Bestseller jest to wiêc ksi±¿ka, która cieszy siê du¿ym popytem, szybko rozchodzi siê w¶ród czytelników, a w bibliotece d³ugo trzeba czekaæ, aby móc j± wypo¿yczyæ. Uwaga! To, ¿e ksi±¿ka jest nazywana bestsellerem, nie znaczy, ¿e jest wybitnym dzie³em literackim.
Bestsellery literatury polskiej to: „Trylogia” i „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza. Je¶li chodzi o literaturê wspó³czesn±, bestsellerem jest niew±tpliwie seria ksi±¿ek o Harrym Potterze.
Bia³y kruk
W ornitologii bia³y kruk to niezwykle rzadki okaz. (Czy w ogóle isnieje?). A je¶li chodzi o ksi±¿kê - bia³ego kruka. Jest to ksi±¿ka niezwykle rzadko spotykana
i trudno dostêpna. Na organizowanych przez antykwariaty aukcjach bia³e kruki osi±gaj± nieraz niewiarygodnie wysokie ceny.
Bibliografia
Najpro¶ciej rzecz ujmuj±c jest to spis ksi±¿ek, periodyków, artyku³ów
z czasopism dotycz±cych okre¶lonego tematu.
Biblioteka
W ci±gu wieków termin ten mia³ wiele ró¿nych znaczeñ. Dzi¶ biblioteka to zbiór ksi±¿ek, a szerzej – instytucja, która gromadzi ksi±¿ki, czasopisma i inne dokumenty, przechowuje je w odpowiednich pomieszczeniach i udostêpnia je czytelnikowi w ró¿ny sposób.
Copyright
czyt. kopyrajt) - s³owo to oznacza po prostu „prawo przedruku”. Umieszcane jest ono na odwrocie karty tytu³owej ksi±¿ki wraz z nazwiskiem autora, nazw± wydawnictwa oraz rokiem wydania i oznacza, ¿e nie wolno tego dzie³a wydrukowaæ bez zgody autora lub wydawnictwa.
Cyfry
S³owo pochodzi z jêzyka arabskiego: sifr znaczy „zero”. S± to znaki s³u¿±ce do zapisywania liczb.
Cymelia
S³owo pochodzi od greckiego ”keimelion”, które oznacza klejnot. Sa to ksi±¿ki
i rêkopisy o charakterze zabytkowym, które s± szczególnie cennymi skarbami kultury.
Czasopismo
Jest to periodyk, który ukazuje siê w regularnych odstêpach czasu, ale rzadziej ni¿ gazety. Czasopisma to tygodniki, dwutygodniki, miesiêczniki, kwartalniki, pó³roczniki i roczniki. Ka¿de z czasopism posiada tytu³ oraz tak zwan± „szatê graficzn±, czyli „wygl±d”.
Dedykacja
Jest to tekst pisany rêcznie lub wydrukowany w ksi±¿ce tekst, w którym autor, wydawca, drukarz ofiarowuje swoje dzie³o jakiej¶ osobie, instytucji.
Ekslibris
Znak w³asno¶ciowy danego egzemplarza ksi±¿ki, najczê¶ciej ozdobny, wykonany
w technice graficznej, z imieniem i nazwiskiem w³a¶ciciela ksiêgozbioru (lub np. stylizowanymi inicja³ami) lub z nazw± instytucji. Typowy ekslibris jest ma³± zadrukowan± karteczk± przyklejon± do wewnêtrznej strony ok³adki. W prostszej formie mo¿e to byæ np. piecz±tka.
Encyklopedia
Jest to dzie³o zawieraj±ce artyku³y dotycz±ce wszystkich dziedzin wiedzy (1) albo te¿ ograniczone do jednej dziedziny, epoki lub terytorium (2)
Artyku³y w encyklopedii u³o¿one s± w kolejno¶ci alfabetycznej lub wed³ug zagadnieñ.
Errata
Jest to kartka z wykazem pomy³ek drukarza lub autora, zauwa¿onych ju¿ po wydrukowaniu ksi±¿ki. Erratê drukuje siê na osobnej kartce i wkleja do ka¿dego egzemplarza ksi±¿ki.
Format ksi±¿ki
Wielko¶æ ksi±¿ki, to znaczy jej wysoko¶æ i szeroko¶æ.
Format papieru
Jest to wymiar arkusza papieru ¶ci¶le okre¶lony, czyli znormalizowany przez Miêdzynarodow± Organizacjê Normalizacyjn± na pocz±tku XX w.
Gazeta
Jest to periodyk wydawany czê¶ciej ni¿ raz w tygodniu. Je¶li ukazuje siê codziennie lub dwa razy dziennie nazywany jest wtedy dziennikiem.
Indeks
Nazwa przejêta z ³aciny ma swój odpowiednik polski w s³owie skorowidz. Jest to spis pomocniczy umieszczony na koñcu ksi±¿ki, rodzaj klucza, który u³atwia poszukiwanie ró¿nych zagadnieñ w ksi±¿ce.
Inicja³
Jest to wyró¿niona wielko¶ci± lub zdobieniem pierwsza litera w rêkopisie lub w druku
Inkaust
Tak nazywano atrament wyrabiany w staro¿ytno¶ci z cieczy morskiego jamoch³ona – m±twy (nazywa³ siê wtedy sepi±_ albo z mieszaniny sadzy i gumy, albo z miedzi i galasu, czyli naro¶li na li¶ciach dêbu spowodowanej nadgryzaniem go przez owady galasówki. Ten ostatni sposób przejê³o ¶redniowiecze.
Kaligrafia
Jest to umiejêtno¶æ wyra¼nego, piêknego pisania.
Katalog biblioteczny
Jest najwa¿niejsza pomoc± w korzystaniu ze zbiorów bibliotecznych. S± to u³o¿one w pewnej ustalonej kolejno¶ci opisy poszczególnych ksi±¿ek i innych dokumentów, znajduj±cych siê w bibliotece.
Korekta
Zanim w drukarni rozpocznie siê drukowanie ksi±¿ki, gazety lub czasopisma, trzeba sprawdziæ czy w przygotowanym tek¶cie nie ma b³êdów. Pracownik zwany korektorem czyta uwa¿nie tekst i zaznacza zauwa¿one b³êdy – te czynno¶ci nazywamy korekt±.
Ksiêgarnia
Jest to sklep, w którym mo¿na kupiæ ksi±¿ki, p³yty, mapy, materia³y pi¶mienne.
Mapa
Jest to rysunek powierzchni Ziemi przedstawiony w p³aszczy¼nie, w siatce po³udników i równole¿ników, za pomoc± umownych znaków, barw oraz linii i w pomniejszeniu, a wiêc w skali.
Obwoluta
Jest to ok³adka ochronna ksi±¿ki lub koszulk±; s³u¿y ochronie i ozdobie. Wytwarza siê ja przewa¿nie z grubszego papieru, czêsto lakierowanego i drukuje zwykle w kilku kolorach wed³ug projektu artysty grafika.
Papier
Jest to produkt powsta³y w wyniku sprasowania osadzonej na sicie odwodnionej masy papierniczej.
Papirus
Trzcina ta porastaj±ca przed tysi±cami lat deltê Nilu s³u¿y³a Egipcjanom za po¿ywienie i opa³, wyrabiano z niej lekarstwa, tkano ubrania, ¿agle, pleciono maty i liny, a wreszcie produkowano wspania³y materia³ pisarski i to co najmniej 3 tysi±ce lat przed nasz± er±.
Trójk±tna ³odyga trzciny papirusowej wyrastaj±cej do 4,5 metra wysoko¶ci mia³a w dolnej czê¶ci grubo¶æ mêskiego ramienia. W³óknisty rdzeñ tej w³a¶nie czê¶ci rozdzielano ig³a na jak najcieñsze i najszersze paski. Uk³adano je jeden obok drugiego na desce, nastêpnie przykrywano warstw± poprzecznie u³o¿onych krótszych pasków, polewano wod± z Nilu i pobijano p³askim kamieniem. Lepki sok wyciskany w ten sposób z trzciny skleja³ obie warstwy w jedn±, która po wysuszeniu na s³oñcu wymaga³a tylko wyg³adzenia, najlepiej ko¶ci± s³oniow±, i by³a gotowa do zapisywania.
Pergamin
Jest to materia³ pisarski wyrabiany ze skóry zwierzêcej.
Pismo
Jest to zbiór znaków symbolicznych, obrazkowych, wyrazowych, sylabowych i alfabetycznych, który pozwala na widzialne przedstawienie mowy.
Rozwój pisma odbywa³ siê bardzo powoli i dzielimy go na piêæ etapów:
1.znaki symboliczne: Peruwiañscy Inkowie „zapisywali” wiadomo¶ci na systemem „kipu” wi±¿±c wêz³y na cienkich sznurkach przymocowanych do grubszego sznura. Kolor sznurków, ich d³ugo¶æ, odleg³o¶æ, kszta³t mia³y konkretne znaczenie. System „kipu” do dzi¶ nie zosta³ odczytany.
Przypis
W tek¶cie dzie³a natrafiamy niekiedy na rzadko spotykane wyrazy, nazwy pochodz±ce z jêzyków obcych, mniej znane nazwiska, daty, fakty – wymagaj± one niekiedy dodatkowych obja¶nieñ. Aby nie przerywaæ tekstu tymi obja¶nieniami, podaje siê je w przypisach i umieszcza poza w³a¶ciw± tre¶ci±, najczê¶ciej u do³u strony, czasem na koñcu rozdzia³u lub ksi±¿ki.
Pseudonim
Autor dzie³a nie zawsze podaje swoje prawdziwe nazwisko, czêsto z ró¿nych wzglêdów ukrywa siê pod zmy¶lon± nazw±, czyli pseudonimem. Zwróæcie uwagê, ¿e osoby redaguj±ce notatki do „Ligotki”rónie¿ posiadaj± pseudonimy.
S³ownik
Jest to zbiór wyrazów u³o¿ony alfabetycznie. Najbardziej znane s± s³owniki jêzykowe. Zawieraj± wyrazy wystêpuj±ce w danym jêzyku, obja¶nienia ich znaczenia oraz przyk³ady u¿ycia w zdaniach.
Opracowano na podstawie:
Pn | Wt | ¦r | Cz | Pt | So | Nd |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | ||||
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 |